Bệnh đậu mùa khỉ là bệnh do vi rút đậu mùa khỉ gây ra, có thể lây truyền từ động vật sang người hoặc lấy truyền từ người sang người. Từ đầu năm 2023 đến nay, Việt nam chung ta đã ghi nhận nhiều ca bệnh đậu mùa khỉ với các triệu chứng bệnh nghiêm trọng. Do vậy việc nâng cao ý thức phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ là rất quan trọng.

Bệnh đậu mùa khỉ là gì?

Đậu mùa khỉ là một căn bệnh hiếm, do một loại virus có mối quan hệ gần gũi với virus gây bệnh đậu mùa thông thường. Những người mắc bệnh thường gặp phải các triệu chứng như phát ban, sốt, đau đầu và các triệu chứng khác.

Bệnh đậu mùa khỉ là gì?

Thông tin y văn ghi nhận rằng bệnh đậu mùa khỉ có thể lây trực tiếp thông qua tiếp xúc với người nhiễm bệnh, bao gồm việc tiếp xúc với chăn ga gối, quần áo, khăn mặt, dịch tiết và giọt bắn từ đường hô hấp. Tuy nhiên, y văn chưa xác nhận liệu bệnh có thể lây qua đường tình dục hay không. WHO đã ghi nhận thông tin về việc xuất hiện bệnh ở một số nam giới có quan hệ tình dục đồng tính, cũng như trẻ em và người trưởng thành có thể mắc bệnh.

Hầu hết những người nhiễm bệnh đậu mùa khỉ thường hồi phục sau vài tuần, và tỷ lệ tử vong không cao. Tuy nhiên, có những yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến tình trạng bệnh nặng và tăng khả năng tử vong, bao gồm tiếp xúc lâu dài với virus, đặc biệt là ở trẻ em và những người có hệ miễn dịch yếu.

Nguyên nhân gây bệnh đậu mùa khỉ

Virus gây ra bệnh đậu mùa khỉ thuộc chi Orthopoxvirus trong họ virus Poxviridae, và nó được phát hiện lần đầu vào năm 1958. Bệnh này được đặt tên là đậu mùa khỉ do virus gây bệnh được phát hiện ở hai ổ dịch tương tự như căn bệnh đậu mùa xảy ra ở khỉ trong phòng nghiên cứu.

Tuy nhiên, hiện tại không có chứng cứ cho thấy khỉ là nguồn gây ra sự lây lan bệnh. Theo WHO, có khả năng cao rằng loài động vật gặm nhấm có thể là nguồn lây lan chính, nhưng chưa có sự xác định chính xác.

Bệnh đậu mùa khỉ ủ bệnh bao lâu?

Thời gian ủ bệnh của đậu mùa khỉ là một vấn đề mà nhiều người quan tâm. Thông thường, sau khi tiếp xúc với virus gây bệnh, thời gian ủ bệnh có thể kéo dài từ 6 đến 13 ngày trước khi xuất hiện các triệu chứng cụ thể. Tuy nhiên, thời gian này có thể kéo dài từ 5 đến 21 ngày. Nếu bệnh được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, thì thường mất khoảng 2 đến 4 tuần để bệnh khỏi.

Hình ảnh minh họa triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ

Triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ

Bệnh đậu mùa khỉ có triệu chứng và dấu hiệu tương tự như bệnh đậu mùa thông thường, nhưng thường có mức độ nhẹ hơn. Khi mắc đậu mùa khỉ, người bệnh có thể trải qua các triệu chứng sau:

• Sốt, đau đầu.
• Đau lưng, đau cơ, mệt mỏi.
• Cảm giác ớn rét.
• Hạch bạch huyết sưng lên.

Một điểm khác biệt giữa đậu mùa khỉ và đậu mùa thông thường là đậu mùa khỉ có thể gây sưng hạch bạch huyết, trong khi đậu mùa thông thường không gây hiện tượng này. Đây có thể là dấu hiệu giúp phân biệt hai loại bệnh truyền nhiễm này.

Triệu chứng của đậu mùa khỉ thường bắt đầu bằng việc xuất hiện các nốt ban trên da. Ban đầu, các nốt ban xuất hiện trên vùng mặt và cổ, sau đó lan dần đến các phần khác trên cơ thể. Các vết ban này sẽ phát triển theo thời gian và gây khó chịu cho người bệnh.

Ban đầu, các nốt ban chỉ là những vết sần trên da, sau đó chúng có thể biến thành các bọc ban nước, sau đó trở thành mụn mủ. Giai đoạn này đánh dấu sự nặng nhọc của bệnh. Cuối cùng, vùng da bị ảnh hưởng sẽ bắt đầu tạo vảy, đây là dấu hiệu cho thấy bệnh đang hồi phục.

Đậu mùa khỉ lây qua đường nào?

Bệnh đậu mùa khỉ có thể lây lan từ động vật sang người và từ người sang người thông qua các con đường sau:

• Tiếp xúc với máu, dịch cơ thể, vảy vết thương của người hoặc động vật bị nhiễm bệnh.
• Tiếp xúc với các sản phẩm có nguồn gốc từ động vật, như lông, da.
• Tiếp xúc với thịt động vật đã bị nhiễm đậu mùa khi chưa được nấu chín đúng cách.
• Chạm vào đồ dùng, vật dụng mà người bệnh đã sử dụng, chẳng hạn như khăn tắm, chăn màn, quần áo.
• Tiếp xúc với vết thương của người bệnh.
• Lây truyền qua giọt bắn đường hô hấp khi người bệnh hoặc hắt xì.
• Tiếp xúc với máu hoặc dịch cơ thể của người mắc đậu mùa khỉ.

Ngoài ra, một số trường hợp bệnh đậu mùa khỉ được liên kết với quan hệ tình dục đồng giới nam. Tuy nhiên, chưa có sự chắc chắn về việc bệnh đậu mùa khỉ có thể lây truyền qua quan hệ tình dục. Các chuyên gia cho rằng việc tiếp xúc trực tiếp với người bị bệnh có thể là nguyên nhân chính gây lây nhiễm.

Bệnh đậu mùa khỉ có thể lây lan từ động vật sang người và từ người sang người

Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ là ai?

Các đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh đậu mùa khỉ bao gồm:

• Người sống cùng hoặc có tiếp xúc gần (bao gồm quan hệ tình dục) với người bị mắc bệnh đậu mùa khỉ hoặc người tiếp xúc thường xuyên với động vật bị nhiễm bệnh.
• Nhân viên y tế cần tuân thủ các biện pháp phòng chống nhiễm khuẩn để bảo vệ chính mình khi chăm sóc cho bệnh nhân mắc bệnh đậu mùa khỉ.
• Trẻ sơ sinh, trẻ em và những người có hệ miễn dịch suy giảm có nguy cơ mắc các triệu chứng nghiêm trọng hơn và có thể gặp nguy hiểm đến tính mạng do bệnh đậu mùa khỉ.
• Người đã tiêm vắc xin phòng đậu mùa có khả năng cao được bảo vệ khỏi bệnh đậu mùa. Tuy nhiên, người trẻ em ít có khả năng đã được tiêm vắc xin phòng đậu mùa vì vắc xin này đã ngừng sử dụng trên toàn cầu sau khi bệnh được kiểm soát vào năm 1980. Ngay cả khi đã tiêm vắc xin phòng đậu mùa, chúng ta vẫn cần tuân thủ các biện pháp phòng bệnh để bảo vệ bản thân và người khác.

Chẩn đoán bệnh đậu mùa khỉ

Mặc dù bệnh đậu mùa khỉ đang có xu hướng gia tăng và gây lo lắng cho nhiều người, không phải trường hợp nào cũng cần chẩn đoán và tầm soát bệnh. Dưới đây là những trường hợp nên xem xét chẩn đoán bệnh đậu mùa khỉ:

• Tiếp xúc trực tiếp hoặc làm việc chung với người bị bệnh đậu mùa khỉ hoặc có nghi ngờ mắc bệnh.
• Vừa đi du lịch đến một quốc gia hoặc khu vực có ca bệnh đậu mùa khỉ.
• Bị cắn hoặc cào từ động vật nghi ngờ nhiễm bệnh đậu mùa khỉ.
• Tiêu thụ các loài động vật không rõ nguồn gốc và có nguy cơ nhiễm bệnh.
• Sống trong các khu vực rừng nhiệt đới nơi có sự sinh sống của các loài động vật nhiễm bệnh đậu mùa khỉ.

Chuẩn đoán & phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ

Quá trình chẩn đoán bệnh đậu mùa khỉ thường bao gồm các bước sau:

• Tiền sử bệnh: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh của bạn, bao gồm việc tiếp xúc với người bị bệnh, có mắc bệnh trước đây hay có đi qua các khu vực có ca bệnh đậu mùa khỉ hay không. Thông qua đó, bác sĩ có thể đánh giá khả năng nhiễm bệnh đậu mùa khỉ của bạn.
• Xét nghiệm: Bước tiếp theo, bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện xét nghiệm PCR trên mẫu chất lỏng hoặc các vết thương trên da để phát hiện virus gây bệnh đậu mùa khỉ trong cơ thể.
• Sinh thiết: Nếu có nghi ngờ về nhiễm bệnh, bác sĩ có thể đề nghị bạn thực hiện sinh thiết để xác định chính xác việc có bị nhiễm bệnh đậu mùa khỉ hay không.
• Trong quá trình chẩn đoán và tầm soát bệnh, thường không thực hiện xét nghiệm máu vì virus gây bệnh đậu mùa khỉ chỉ tồn tại trong máu trong một thời gian ngắn, khó phát hiện và chẩn đoán bệnh một cách chính xác.

Bệnh đậu mùa khỉ có gây tử vong không?

Trong hầu hết các trường hợp, triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ tự giảm và biến mất trong vài tuần. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể gặp các biến chứng nghiêm trọng hoặc kết quả tử vong. Trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và những người có hệ miễn dịch suy giảm có nguy cơ cao hơn mắc các triệu chứng nghiêm trọng và tử vong do bệnh đậu mùa khỉ.

Các biến chứng của bệnh đậu mùa khỉ có thể bao gồm nhiễm trùng da phức tạp, viêm phổi, viêm não và các vấn đề liên quan đến mắt. Trước đây, tỷ lệ tử vong do bệnh đậu mùa khỉ dao động từ 1% đến 10%. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tỷ lệ tử vong có thể khác nhau trong các bối cảnh khác nhau do nhiều yếu tố, chẳng hạn như khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Tỷ lệ tử vong cao được ghi nhận có thể do ước tính quá mức do hạn chế trong việc giám sát bệnh đậu mùa khỉ trong quá khứ.

Phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ

Dưới đây là một số biện pháp có thể được áp dụng để giảm nguy cơ nhiễm bệnh:

6 khuyến cáo phòng chống bệnh đậu mùa khỉ

• Tránh tiếp xúc với động vật có nguy cơ nhiễm virus gây bệnh đậu mùa khỉ, như động vật bị nhiễm bệnh, động vật chết ở khu vực có bệnh đậu mùa khỉ hoặc động vật nghi ngờ nhiễm bệnh.
• Luôn ăn thực phẩm chín và uống nước sôi. Chỉ tiêu thụ các loại động vật có nguồn gốc rõ ràng và đã được kiểm định.
• Tránh tiếp xúc với những người có nguy cơ mắc bệnh và không tiếp xúc với các vật dụng của họ.
• Cách ly những người có triệu chứng bệnh hoặc có nguy cơ nhiễm bệnh.
• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch hoặc sử dụng dung dịch rửa tay có chứa cồn, đặc biệt sau khi tiếp xúc với người khác.
• Tiêm vaccine phòng bệnh đậu mùa. Hiện chưa có vaccine phòng bệnh đậu mùa khỉ, nhưng việc tiêm vaccine phòng bệnh khác có thể giảm tới 85% nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ.
• Nâng cao nhận thức về phòng tránh dịch bệnh và thường xuyên cập nhật thông tin về bệnh.

Nhóm Biên Dịch Y Khoa, Phòng Khám Đa Khoa Quốc Tế Yersin

(Bản quyền các bài dịch thuộc về các dịch giả và yersinclinic.com. Mọi hành vi đăng lại, trích dẫn phải ghi rõ nguồn yersinclinic.com)

PHÒNG KHÁM ĐA KHOA QUỐC TẾ YERSIN

• Địa chỉ: Số 10 Trương Định, P. Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh
• Điện thoại: 028 39 33 6688                  Hotline: 0903.800.551
• Email: info@yersinclinic.com
• Website: www.yersinclinic.com